Lagolago mo su'esu'ega

I le aoga maualuga a Kerava, e maua e tamaiti aoga le lagolago mo le fuafuaina o a latou aʻoga ma le alualu i luma i a latou aʻoga. O auaunaga a tamaiti a'oga, faufautua su'esu'e ma faia'oga fa'apitoa e lagolagoina le tamaititi a'o a'oga.

Su'esu'e fa'asalalauga

  • A e le iloa po'o ai e fesili i ai - fesili i se opo! O le faufautua suʻesuʻe e faʻamasani tamaiti fou i fuafuaga a le tagata lava ia o latou suʻesuʻega ma fesoasoani i mataupu e fesoʻotaʻi ma a latou suʻesuʻega, lea e aofia ai, faatasi ai ma isi mea:

    • setiina o sini suesue
    • saunia o se fuafuaga su'esu'e
    • faia o filifiliga amata kosi
    • logoina e uiga i matriculation
    • a'oa'oga fa'au'u ma le fuafuaina o galuega

    O le fa'agesegese o au su'esu'ega ma le suia o se numera umi po'o se gagana i se gagana pu'upu'u e tatau lava ona fa'atalanoa ma lau faufautua su'esu'e. E tatau fo'i ona fa'atalanoa le faufautua su'esu'e pe a mana'o le tamaititi e fa'aopoopo su'esu'ega mai isi a'oga i lana tipiloma i le a'oga maualuga, e pei o le a'oga maualuga a tagata matutua po'o le Kolisi o matata eseese a Keuda.

    O talanoaga ma le faufautua su'esu'e e le faalauaiteleina. E lelei le asiasi i le faufautua suʻesuʻe e talanoa i vaega eseese o au suʻesuʻega. I lenei auala, e mafai e le tamaititi aoga ona faʻamalamalamaina ana sini ma faʻamautinoa le faʻataunuʻuina o le fuafuaga suʻesuʻe.

     

Fa'afeso'ota'i lau faufautua su'esu'e

O feso'ota'iga ma faufautua su'esu'e e masani lava ile imeli po'o le savali a Wilma. O vaega o lo'o va'ava'aia e le au faufautua su'esu'e o lo'o i Wilma i lalo o le sootaga a Faiaoga.

Au'aunaga mo tamaiti aoga

  • O le sini o le tausiga o tamaiti aoga, faatasi ai ma isi mea, ia faʻalauteleina le aʻoaʻoina ma le manuia o tamaiti aʻoga ma ia tausia le manuia o le aʻoga.

    E iai le aiā tatau a le tamaititi a'oga i a'oga maualuluga i le tausiga o tamaiti, lea e fa'aolaina ai lona soifua maloloina fa'aletino, mafaufau ma agafesootai ma lona soifua manuia ma lagolago ai le su'esu'e ma le a'oa'oina. O le tausiga o tamaiti aoga e aofia ai auaunaga a tamaiti aoga tausi soifua maloloina (tausimai ma fomaʻi), fomaʻi mafaufau ma tausi.

    O le fa'alapotopotoga fa'alea'oa'oga ma lona nofoaga e nafa ma le fa'atulagaina o le tausiga o tamaiti a'oga. Mai le amataga o le 2023, o le matafaioi mo le faʻatulagaina o auaunaga a tamaiti aʻoga o le a faʻafeiloaʻi atu i nofoaga o le uelefea. Latou te fa'atulagaina auaunaga tau su'esu'ega mo tamaiti a'oga maualuluga uma, tusa lava po'o fea nu'u latou te nonofo ai.

  • Sini o le soifua maloloina o tamaiti aoga

    Ole fa'amoemoe ole tausiga fa'alesoifua maloloina ole a'oga ole lagolago ile fa'amalieina atoatoa ole tamaititi aoga. I le latou tausaga muamua o suʻesuʻega, e maua e tamaiti aʻoga le avanoa e suʻesuʻe ai e se tausimaʻi soifua maloloina.

    Su'ega faafoma'i

    O su'ega fa'afoma'i e fa'atatau ile tausaga lona lua ole su'esu'ega. Afai e manaʻomia, ua uma ona faia se suʻega faafomaʻi i le tausaga muamua o suʻesuʻega. E mafai ona e maua se tofiga o se foma'i mai se tausi soifua maloloina.

    Taliaina ma'i

    O le tausima'i soifua maloloina e iai se taimi e ma'i ai i aso uma mo i latou e mama'i fa'afuase'i ma mo pisinisi vave. Afai e manaʻomia, e mafai ona faʻaagaga se taimi umi mo le tamaititi aoga mo talanoaga ma fefaʻatauaʻiga.

  • O le pule o se tagata poto i galuega fa'ale-agafesootai o lo'o galue i le a'oga. O le autu o le galuega a le pule o le faʻalauiloaina ma le lagolagoina o le auai o tupulaga talavou i aʻoga, aʻoaʻoga ma le soifua manuia o le mafaufau. O le galuega o loʻo faʻamamafaina ai le malamalama atoatoa i tulaga o le olaga o tamaiti aʻoga ma le taua o fegalegaleaiga faʻaagafesootai i tua o le soifua manuia.

    Le taimi e fai ai le pule

    O le mataupu o le fonotaga a le pule e mafai ona fesoʻotaʻi ma, mo se faʻataʻitaʻiga, le toesea o le tamaititi aoga ma le faʻaitiitia o le faʻaosofia o suʻesuʻega, i le tulaga lea e mafai ai e le tamaititi aʻoga ona talanoaina mafuaaga o le toesea faatasi ma le pule.

    E mafai e le pule ona lagolagoina le tamaititi aoga i se tulaga faigata o le olaga ma fesoasoani i faʻafitauli e fesoʻotaʻi ma fegalegaleaiga faʻaagafesootai. E mafai e le pule ona fesoasoani i le suʻesuʻeina o faʻamanuiaga lautele poʻo, mo se faʻataʻitaʻiga, i mataupu e fesoʻotaʻi ma le sailiga mo se fale mautotogi.

    Afai e manaʻomia, e mafai e le pule, pe a faʻatagaina e le tamaititi aoga, ona galulue faʻatasi ma isi tagata faigaluega o le faʻalapotopotoga faʻaleaʻoaʻoga. E mafai fo'i ona fai le felagolagoma'i ma pulega i fafo atu o le fa'alapotopotoga fa'aa'oa'oga, e pei o Kela, 'au'aunaga talavou ma fa'alapotopotoga a le nu'u.

    Fonotaga ma tofiga a le Pule

    E avanoa le pule ile aoga maualuga ile tolu aso ole vaiaso. O le ofisa o le pule e mafai ona maua i le fogafale muamua o le aʻoga i totonu o le potu tausi tamaiti aoga.

    O tofiga mo le fonotaga a le pule e mafai ona faia a le o le telefoni, Wilma savali poʻo le imeli. E mafai fo'i e le tamaititi a'oga ona fai se taimi fa'atasi ma le pule i luga o le saite. E mafai fo'i ona fa'afeso'ota'i e matua po'o faia'oga o le tamaititi le pule. O fonotaga e masani lava ona faʻavae i luga o le loto malie o le tamaititi aoga.

  • O le sini o le galuega a le psychologist o le lagolagoina lea o le soifua manuia o tamaiti aoga i le galulue faatasi ma le aufaigaluega a le aoga.

    Le taimi e vaʻai ai i se fomaʻi mafaufau

    E mafai ona e faʻafesoʻotaʻi se fomaʻi mafaufau, mo se faʻataʻitaʻiga, ona o le faʻalavelave suʻesuʻe, faʻafitauli o le aʻoaʻoina, atuatuvalega, popole, popolega e fesoʻotaʻi ma mafutaga vavalalata poʻo faʻalavelave faʻalavelave eseese.

    O asiasiga lagolago a le psychologist e fai fua, e le faalauaiteleina ma e leai se totogi. Afai e mana'omia, e tu'uina atu le tamaititi i nisi su'ega po'o togafitiga po'o isi auaunaga.

    I le faaopoopo atu i le taliaina o le tagata lava ia, e auai le fomaʻi mafaufau i fonotaga eseese a tamaiti aʻoga ma faʻalapotopotoga a le faʻalapotopotoga faʻaleaʻoaʻoga ma, pe a manaʻomia, i isi tulaga e manaʻomia ai le tomai o le tausiga o tamaiti aʻoga.

    Feiloai ma se foma'i mafaufau ma faia se taimi

    Ole auala sili e fa'afeso'ota'i ai se foma'i mafaufau ole telefoni. E mafai ona e vala'au pe lafo se fe'au tusitusia. E mafai fo'i ona e fa'afeso'ota'i e ala i Wilma po'o imeli. I tulaga fa'anatinati, e tatau lava ona fa'afeso'ota'i ile telefoni. E mafai ona maua le ofisa o le psychologist i le fogafale muamua o le a'oga i le vaega o le tausiga o tamaiti aoga.

    E mafai fo'i ona e talosaga e va'ai se foma'i mafaufau e ala i, mo se fa'ata'ita'iga, se matua, tausi soifua maloloina tamaiti a'oga, faiaoga po'o se faufautua su'esu'e.

Fa'afeso'ota'i se tausi soifua maloloina, tausi ma'i ma foma'i mafaufau

E mafai ona e fa'afeso'ota'i le 'aufaigaluega lagolago a tamaiti a'oga ile imeli, e ala ia Wilma, ile telefoni po'o lou tagata ile nofoaga. O se tausima'i, o se tausima'i ma se foma'i mafaufau e galue i le vaega o le uelefea a Vantaa-Kerava. O fa'amatalaga fa'afeso'ota'i mo le aufaigaluega tausi a'oga o lo'o i Wilma.

Lagolago faʻapitoa ma taʻiala

  • O se tamaititi a'oga, ona o fa'afitauli fa'apitoa i le gagana po'o isi fa'afitauli tau a'oa'oga, e faigata ona fa'amae'aina ana a'oa'oga, e iai le aiā tatau e maua ai a'oa'oga fa'apitoa ma isi fesoasoani tau a'oa'oga e tusa ai ma ona mana'oga.

    O faiga lagolago e fa'atinoina i le galulue fa'atasi ma le aufaigaluega a'oa'o. O le mana'omia o le lagolago e su'esu'eina i le amataga o su'esu'ega ma fa'aauau pea a'o fa'agasolo su'esu'ega. I le talosaga a le tagata aʻoga, o gaoioiga lagolago o loo faamauina i le fuafuaga o suʻesuʻega a le tagata aʻoga.

    E mafai ona e maua se lagolago fa'apitoa

    I le aʻoga maualuga, e mafai ona e maua le lagolago faʻapitoa ma le taʻitaʻiga pe afai ua paʻu le tamaititi i ana suʻesuʻega mo se taimi le tumau pe ua faʻavaivaia avanoa o le tamaititi e faʻatino ai ana aʻoga ona o, mo se faʻataʻitaʻiga, maʻi poʻo le le atoatoa. O le faʻamoemoe o le lagolago o le tuʻuina atu lea i tamaiti aoga avanoa tutusa e faʻamaeʻa ai a latou aʻoga, maua le fiafia i le aʻoaʻoina ma maua le manuia.

  • E fa'afanua e le faiaoga o a'oa'oga fa'apitoa faigata o le a'oa'oina o tamaiti

    O le faia'oga fa'apitoa e fa'afanua fa'afitauli faigata o le a'oa'oina o tamaiti, fa'atautaia su'ega faitau ma tusi fa'amatalaga faitau. O galuega lagolago ma fa'atonuga fa'apitoa e mana'omia e fuafuaina ma malilie fa'atasi ma le tamaititi a'oga, lea e fa'amauina e le faia'oga fa'apitoa i le fomu i Wilma i le mana'oga a le tamaititi.

    O le faiaoga o aʻoaʻoga faʻapitoa e galue o se faiaoga faʻapitoa i lesona ma aʻoaʻoga ma aʻoaʻo le vasega suʻesuʻe "O aʻu o se tamaititi aoga maualuga" (KeLu1) mo tamaiti amata.

    E le gata i le lagolago a vaega, e mafai foi ona e maua se ta'iala ta'ito'atasi mo le atina'eina o tomai su'esu'e.

Fa'afeso'ota'i se faia'oga fa'apitoa

E mafai ona e faia se taimi mo se faiaoga o a'oa'oga fa'apitoa e ala i le lafo atu o se fe'au a Wilma pe asiasi i le ofisa.

Faiaoga a'oa'oga fa'apitoa

Fesili masani e uiga i le le atoatoa o le aoaoina

  • Fa'amolemole tusi se taimi e feiloa'i ai ma se faia'oga fa'apitoa a'o le'i faia, ae e te le'i pa'ū i au su'esu'ega po'o le'i fa'aputuina le tele o galuega e le'i faia. O nai faʻataʻitaʻiga o tulaga e taua ai le faʻafesoʻotaʻi:

    • Afai e te manaʻomia le lagolago a le tagata lava ia mo au suʻesuʻega. Mo se faʻataʻitaʻiga, o se tulaga e faigata ai ona tusia se tala poʻo le kalama Suetena.
    • Afai e te mana'omia se fa'amatalaga faitau po'o se fa'atonuga fa'apitoa mo su'ega (taimi fa'aopoopo, avanoa va'ava'ai po'o isi mataupu fa'apena)
    • Afai e faigata ia te oe ona amata galuega pe iai ni fa'afitauli ile pulega ole taimi
    • Afai e te manaʻo e maua ni fautuaga e faʻaleleia ai lau aʻoaʻoga
  • Ioe, e mafai, fai sau taimi ma se faia'oga fa'apitoa. O le a ia tusi atu foi ia te oe se faamatalaga e uiga i le dyslexia.

  • E masani lava o le dyslexia e faʻaalia o ia lava o faigata i gagana ese ma atonu foi i le gagana a tina.

    Afai o togi i gagana e sili atu i lalo ole tulaga o isi mataupu, e aoga le suʻesuʻeina o le avanoa e maua ai le dyslexia.

    E mafai foi ona maua le faʻamatalaga i auala galue ma faʻatonuga o le fiafia. O le aʻoaʻoina o gagana e manaʻomia, faatasi ai ma isi mea, galuega masani, tutoʻatasi ma le gauai atu i fausaga.

    O le atamai i le gagana kalama e lelei; O le auala lea e mafai ai ona e fa'aogaina tusi aoga ma isi mea na o oe. Afai ei ai sou faavae vaivai i se gagana ese, e mafai ona mafua ai faigata i le aoga maualuga. O le fa'aogaina o ta'iala ma faiga lagolago ma le atina'eina o metotia su'esu'e, e mafai ona fa'aleleia atili le tomai i le gagana.

  • Muamua, saili po o le a le mea o le faʻafefe. E masani lava ona tatou maua ni mea leaga e faigata ia i tatou. Afai e telegese pe le sa'o le faitau, e fiti laina i mata ma e te le mana'o e malamalama i le tusitusiga, atonu e faigata ona e faitau.

    E le mafai ona taofi le faitauina o le mea atoa. E mafai ona e fa'amama le galuega faitau e ala i le fa'alogologo i tusi fa'alogo. E faigofie ona e mauaina tusi fa'alogo mai lou lava faletusi pe mafai fo'i ona e fa'aogaina auaunaga fa'apisinisi. E mafai foi ona e agavaa i se sui auai o le potutusi a Celia.

    Fa'afeso'ota'i le faia'oga fa'apitoa pe a iai ni fa'afitauli i le faitautusi.

     

  • O nisi fa'afitauli fa'aletonu e ono faigata ona tumau i le laina. E mafai ona tu'u laina e le'i faitauina pe mafai foi ona faitau fa'atele le tusitusiga lava e tasi. O le faitau malamalama e mafai ona faʻalavelave ma e mafai ona faigata ona taulai atu i le anotusi.

    E mafai ona fa'aogaina laina fa'agata e fai ma fesoasoani. O le faitau ile ata lanu e mafai foi ona fesoasoani. E mafai ona fa'atau mai laina fa'alava ma lanu manino, mo se fa'ata'ita'iga, mai le nofoaga autu o fesoasoani a'oa'oga. E mafai foi e se pule ona faia le mea lava e tasi. Afai e te faitauina le tusitusiga mai se komepiuta, e mafai ona e faʻaogaina le polokalame faitau loloto ile MS Word ma OneNote laina tasi. A e fa'atagaina ma filifili le galuega fa'aoga laina, e na'o ni nai laina o tusitusiga e iloa i le taimi. Faatasi ai ma le polokalame faitau loloto, e mafai foi ona e faʻalogo i tusitusiga na e tusia.

  • Fa'aaogā se polokalame fa'asa'o pe a mafai. E tatau foi ona e faalautele le vai papatisoga. Taumafai e su'e se vai papatisoga e faigofie ona faitau. Peita'i, sui lau tusitusiga pe a mana'omia pe a uma ona e siaki ma fa'asa'o lelei le tusitusiga.

    O le aia tatau e fa'alautele ai le vai papatisoga o se fa'atonuga fa'apitoa mo su'ega yo-su'ega, lea e mana'omia ese'ese. O lea e aoga le taumafai e vaʻai pe aoga le faʻateleina o le vai papatisoga.

  • Fesili i se faiaoga po o se faiaoga o aoaoga faapitoa mo se taitaiga. E lelei le nofouta o le tusiaina o se tusitusiga e seasea manatu e faigofie. O le tusitusi e aofia ai le tiga o le foafoaga, atonu o le fefe i le toilalo, lea e mafai ona taofia ai le faʻaalia.

    O le mea pito sili ona taua o le tusi lea o ou manatu i lalo ae le o le faʻatali mo musumusuga. E faigofie ona suia le tusitusiga o loʻo i ai, ma faʻatasi ai ma le fesoasoani a le faʻamatalaga mai le faiaoga, o le a faasolosolo malie ona atiaʻe au lava faʻaaliga. E tatau ona e fesili malosi mo ni manatu faaalia.

  • Talanoaina le mataupu ma le faiaoga ma fesili mo se isi taimi mo suʻega. Ose manatu lelei le fa'amaumauina o le mana'omia faifaipea mo se taimi fa'aopoopo i le fuafuaga lagolago a le aoga maualuga.

    Fa'afeso'ota'i le faia'oga fa'apitoa pe a e mana'o e talanoa fa'aopoopo taimi i su'ega.

  • Siaki le faʻatulagaina faʻapitoa i luga o le upega tafaʻilagi a le Matriculation Examination Board.

    Fa'afeso'ota'i le faia'oga fa'apitoa mo a'oa'oga pe a e mana'o e fa'atalanoa ni fuafuaga fa'apitoa.

  • E mana'o le YTL o fa'amatalaga ia lata mai, faia i le taimi o le aoga maualuga. O le faigata o le faitau na manatu muamua e agamalu atonu e sili atu ona faigata, aua i aʻoga maualuga e oʻo mai ai le tamaititi aʻoga i luʻitau aʻoaʻoga eseʻese nai lo le taimi muamua. O lea la o le a toe faafou le faamatalaga e atagia ai le tulaga o iai nei.

  • O le taulaiga autu o le lagolago vaega. O tu'aiga lagolago fa'avae e aofia ai a'oa'oga o lo'o fa'atulagaina masani i le matematika ma le Suetena. E fa'atulaga fo'i a'oa'oga i le gagana a tina, ae le o vaiaso. O tofiga ua tuai e mafai ona faia i lalo o le ta'ita'iga i totonu o a'oga a le gagana a tina.

    E mafai e le tamaititi aoga ona fesili i le faiaoga o mataupu mo le toe aʻoaʻoina pe afai na te lagona e le lava le taʻiala na maua i aʻoga.

    E mafai e tamaiti a'oga ona tusi fa'atonuga ma se faiaoga fa'apitoa mo ta'iala ta'ito'atasi.

    I Suetena, kosi Igilisi ma le matematika 0 ua fa'atulagaina e toe iloilo ai mea na a'oa'oina i aoga tulagalua. E tatau ona e filifilia le kosi 0 pe afai na i ai ni ou faigata tele i nei mataupu i le taimi ua tuanaʻi. I Egelani ma Suetena o loʻo i ai vaega e faʻagesegese le alualu i luma (R-Igilisi ma R-Swedish).